24grammata.com/ αρχαιότητα
του
΄Αγγελου Λιβαθινού
Καθηγητή Μαθηματικών- Λυκειάρχη
« Θύραζε Κήρες,ουκ έτ΄ Ανθεστήρια!»
(΄Εξω απ΄ την πόρτα μας ,Δυνάμεις τού Θανάτου, η Φιλοξενία πλέον τελείωσε !)
Από την τελετή Χ ύτ ρο ι τών Αρχαίων Ελλήνων, κατά τον μήνα Ανθεστηριώνα
Ο άνθρωπος, στην διαχρονική εξέλιξη τής γνωριμίας του με τον κόσμο, βρέθηκε στην ανάγκη προσδιορισμού τής έννοιας τού χρόνου.
Στην αρχή, τού ήτο αρκετό να μετρά τον χρόνο, χρησιμοποιώντας το φυσικό περιοδικό φαινόμενο τής ημέρας, τής νύκτας και αργότερατού
ημερονυκτίου.
Κατόπιν, η ανάγκη καλλιέργειας και συλλογής τών διαφόρων καρπών για την επιβίωσή του, τον οδήγησε στην συνειδητοποίηση τής εναλλαγής τών διαφόρωνεποχών, κάθε μία από τις οποίες ευνοούσε την ανάπτυξη και διαφορετικής βλάστησης.
Το φυσικό φαινόμενο τής εμφάνισης και τής απόκρυψης τής σελήνης διαπιστώθηκε ότι είναι περιοδικό φαινόμενο, που διαρκεί συγκεκριμένο αριθμό ημερονυκτίων.
Από το ημερονύκτιο στον μήνα: ΄Ετσι, μετά τον προσδιορισμό τής χρονικής μονάδας τού ημερονυκτίου, ο άνθρωπος οδηγήθηκε στον προσδιορισμό τής αμέσως μεγαλύτερης χρονικής μονάδας, που ήτανε η χρονική διάρκεια
από την στιγμή τής εμφάνισης μέχρι την αμέσως επομένη επανεμφάνιση τής σελήνης. Αυτή η χρονική διάρκεια, αυτή η νέα χρονική μονάδα, ονομάσθηκε από τους ΄Ελληνεςμήν (=μήνας )ή συνοδικός μήν. ΄Αλλως τε η λέξη μήν(= μήνας) ση μ α ίνε ι σελήνη(= η μήνη).
Από τον μήνα στο έτος
Η συνειδητοποίηση, εξ άλλου, τής περιοδικής ανανέωσης τών εποχών, σε συνδυασμό με την χρονική μονάδα τούμηνός, οδήγησε στον προσδιορισμό
νέας, μεγαλύτερης χρονικής μονάδας, τού έτους.
Οι αρχαίοι ΄Ελληνεςεγνώριζαν, ότι το έτος είναι διάστημα χρόνου, το οποίο ισούται με την χρονική διάρκεια μιάς πλήρους περιφοράς τής Γης γύρω από τον ΄Ηλιο ( 365 ¼ ημέρες. Αργό- τερα ο ΄Ιππαρχος προσδιόρισε με μεγαλύτερη ακρίβεια το πλήθος τών ημερών τού έτους, προσέγγιση η οποία υπολείπεται τής γνωστής σήμερα μόνον κατά ελάχιστα λεπτά!).
Η Μαθηματική βάση τού Ελληνικού Ημερολογίου
Οι Έλληνες εχώριζαν το έτος σε12 σεληνιακούς (συνοδικούς )μήνες και , επειδή εγνώριζαν, ότι ο κάθε συνοδικός μήνας δεν είχε ακέραιο πλήθος ημερών ( 29 ½ ημέρες περίπου), έδιναν
στους μήνες διάρκεια30 ημερών( τέλειοι μήνες) και29 ημερών(κοίλοι μήνες) εναλλάξ( κανένας μήνας δεν είχε31 ή28 ημέρες όπως σήμερα), και εφρόντιζαν ώστε η πρώτη ημέρα εκάστου μηνός
να συμπίπτει, κατά το δυνατόν, με την Νέα Σελήνη(Νουμηνία).
΄Ετσι, όμως, το(σεληνιακό) έτος, δηλαδή οι12 σεληνιακοί μήνες, ισοδυναμούσε με άθροισμα354 ημερών, δηλαδή ήτανε μικρότερο κατά 11 ¼ ημέρες από την πραγματική διάρκεια τού( ηλιακού) έτους.
Για να καλύψουν αυτήν την διαφορά, προχώρησαν στην εξής διόρθωση: υπολόγισαν, ότι σε κάθε οκτώ(8) σεληνιακά έτη προέκυπτε έλλειμμα ενενήντα(90) ημερών, δηλαδή ένα έλλειμμα τριών(3) μηνών τών30 ημερών έκαστος ( 11 ¼ Χ 8= 90).Γι΄ αυτό, στην διάρκεια τών οκτώ (σεληνιακών )ετών,
παρενέβαλλαν τρείς(3) εμβόλιμους μήνες:
- έναν στην διάρκεια τού τρίτου έτους,
- δεύτερον στην διάρκεια τού πέμπτου έτους
-και τρίτον στην διάρκεια τού όγδοου έτους ( πλήρης οκτωχρονιά,εν νεαετηρίς .Γέμινος 8.33).
Ο μήνας αυτός, συνήθως, έμπαινε εμβόλιμος αμέσως μετά τον μήναΠοσειδαιώνα( περίπου,16 Δεκ.- 15 Ιαν.), και ονομαζότανε: Ποσειδαιών Β΄.
΄Ετσι, μέσα σε8 ηλιακά έτη, προέκυπτε εξίσωση τού χρόνου μεταξύ τών8 σεληνιακών ετών
και τών8 ηλιακών ετών!
Με αυτόν τον τρόπο οι Αρχαίοι ΄Ελληνες εδημιούργησαν το δικό τουςημερολόγιο, το οποίο, επειδή στηριζότανε κατά κύριο λόγο στους σεληνιακούς(συνοδικούς) μήνες και διορθωτικά στο ηλιακό έτος, λέγεταισεληνοηλιακό ημερολόγιο( υπάρχει και το ηλιακό ημερολόγιο, καθώς και το γνησίως σεληνιακό ημερολόγιο).
ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΣΕΛΗΝΟΗΛΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Στην Αρχαία Ελλάδα κάθε Πόλις– Κράτος είχε το δικό της ημερολόγιο, δηλαδή είχε τις δικές της ονομασίες στους12 μήνες τού έτους, και είχε τις δικές της εκδηλώσεις– εορτές κατά την διάρκεια εκάστου μηνός. Η δομή, όμως, όλων τών ημερολογίων στην Ελλάδα ήτανε ίδια. Οι περισσότερες Πόλεις είχαν υιοθετήσει το Αττικό ημερολόγιο, περί τού οποίου θα αναφερθούμε κατωτέρω.
Ο πρώτος μήνας τού έτουςάρχιζε το καλοκαίρι, μετά το θερινό Ηλιοστάσιο, και συγκεκριμένα
περίπου την αντίστοιχη σημερινή16ηΙουλίου, και είχε30 ημέρες.
Καθώς στην Αρχαία Ελλάδα η έννοια τής Εβδομάδος ήτο άγνωστη, εχώριζαν τον κάθε μήνα σε τρία δεκαήμερα( ή δύο δεκαήμερα και ένα εννεαήμερο):
1οδεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγότανμήν ιστάμενος, ή μήν αρχόμενος, ή μήν εισιών.
2ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγότανμήν μεσών
3ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν φθίνων, ή μήν απιών..
Η εκφώνηση τών ημερών τού μηνός εγένετο ως εξής: “ εβδόμη αρχομένου » (= 7η τού συγκεκριμένου μηνός ), «δωδεκάτη μεσούντος »( = 12ητού μηνός ), « 23ηφθίνοντος»
(= 23ητού μηνός).Κάποιες φορές, οι ημέρες του3ουδεκαημέρου
εκφωνούντοοπισθοβατικώς(ανάποδα): “ δεκάτη απιόντος» (=10η από τού τέλους τού μηνός,δηλαδή 20ή τού μηνός).
Η ημέρα, δηλαδή το ημερονύκτιο, αρχίζει και τελειώνει με την δύση τού Ηλίου.
Το επίσημο πολιτικό και θρησκευτικό Αττικό ημερολόγιοείχε τους παρακάτω12 μήνες(για σωστή ανάγνωση όλοι οι μήνες τονίζονται στην λήγουσα και είναι αρσενικού γένους).
1ος: Ε ΚΑΤΟ ΜΒΑΙΩΝ( διάστημα περίπου 16Ιουλίου- 15Αυγούστου,Ημέρες 30) .
Ο1οςμήνας τού πολιτικού και θρησκευτικού έτους στην Αττική. Η ονομασία τού μηνός αυτού προέρχεται από τηνΕκατόμβη, η οποία σημαίνει την θυσία100 βοδιών ή κάθε δημόσια θυσία ισάξια μ’ αυτήν.
Στην Ακρόπολη, μπροστά στον παλαιό ναό τής Αθηνάς(προστάτιδος τής Πόλης), κατά την εορτή τώνΠαναθηναίων, εθυσίαζαν όσες αγελάδες εχρειάζοντο για να σιτισθούν όλοι οι κάτοικοι τής Πόλεως. ΤαΠαναθήναια ήσαν μια μεγάλη εορτή, που επραγματοποιείτο προς τιμήν τής Θεάς Αθηνάς, στο τέλος τού μηνός και κάθε4 έτη. Παλαιότερα, ο μήνας αυτός ονομάζετο Κρονίων, από το όνομα τού θεούΚρόνου. Τότε, εόρταζαν ταΚρόνια, εορτή προς τιμήν τού Κρόνου, Πατέρα τών θεών. Η εορτή αυτή εύρισκε μαζί κυρίους και δούλους σε ένα ξεφάντωμα χαράς και συμποσίων. Άλλη εορτή κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα ήσαν ταΣυνοίκια, στις“16 μεσούντος μηνός“.
2ος : ΜΕ ΤΑΓΕ ΙΤΝΙΩΝ( διάστημα περίπου 16Αυγούστου-15Σεπτεμβρίου ,Ημέρες 29 ).
Κατά τον Πλούταρχο, ο μήνας αυτός ονομάσθηκε έτσι, επειδή κατά το διάστημα αυτό οι άνθρωποι μετοικούσαν, άλλαζαν δηλαδή κατοικία, άρα και γείτονες.
Κατ’ αυτόν τον μήνα επραγματοποιείτο μια μικρή σχετικά εορτή, τα μεταγείτνια, με γυμνικούς αθλητικούς αγώνες. Ο μήνας αυτός εσήμαινε και το τέλος τού υποχρεωτικού στρατιωτικού έτους.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός( 2ος τού έτους) ονομάζετοΑπολλώνιος.
3ος : ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ( διάστημα περίπου:16Σεπτεμβρίου – 15Οκτωβ ρίου,Ημέρες 30 ).
Η λέξηβοηδρόμος σημαίνει τον σπεύδοντα προς βοήθεια( βοή+ δρόμος). Στις6 και7 τού μηνός ( “6 και7 αρχομένου“ ) ετελούντο ταΒοηδρόμια, εορτή εις ανάμνηση τής βοήθειας τού θεού Απόλλωνος προς τον Θησέα, στον πόλεμο που έκαμε κατά τών Αμαζόνων. Μετά από λίγες ημέρες ετελούντο τα πολύ γνωστάΜεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια(15-23 τού μηνός), προς τιμήν τήςΔήμητρας, θεάς τήςΓεωργίας.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετοΠαρθένιος.
4ος : ΠΥΑΝΕ Ψ ΙΩΝ( διάστημα περίπου : 16Οκτωβ ρίου – 15Νοεμβρίου ,Ημέρες 29 ). Ο τέταρτος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου. Η λέξηΠυανεψιών είναι σύνθετη(πύανος = κουκί, έψω=βράζω), προήλθε δε από έναέδεσμα (φαγητό ), που συνηθιζότανε κατά την περίοδον αυτήν και αποτελείτο από βρασμένους κυάμους( κουκιά) ή, σύμφωνα με άλλην εκδοχή, από αποφλοιωμένη κριθή και όσπρια.
Ο μήναςΠυανεψιών είχε τις περισσότερες εορτές:
α) Τα Πυανέψια, στις7 τού μηνός, προς τιμήν τού Απόλλωνος, για την προστασία τών σπαρτών. Στηνεορτή αυτήν επραγματοποιούντο αρκετές τελετές με αρχαία προέλευση: πρόσφεραν στον θεό ένα πιάτο με κουκιά( πυάνους) και πολλιά άλλα χόρτα, αναμεμιγμένα με αλεύρι και στάρι.
β)Τα Οσχοφόρια (Όσχος= νέον κλήμα αμπέλου), προς τιμήν τούθεού Διονύσου. ΄Εφηβοι σε χορό, που οδηγούσαν δύο εξ αυτών αμφιθαλείς( που είχαν, δηλαδή, στην ζωή και τους δύο γονείς τους), έφερναν κλαδιά από αμπέλι, φορτωμένα με σταφύλια. Ακολουθούσαν χοροί και αγώνες δρόμου μεταξύ τών εφήβων.
γ) Τα Θεσμοφόρια , (στις 11, 12, και13 τού μηνός), εορτή προς τιμήν τής Δήμητρας, θεάς
τής Γεωργίας, που φροντίζει για την γονιμότητα τών σπαρτών και τών γυναικών.
Η λέξηΘεσμοφόρος( θεσμός+φέρω) σημαίνει αυτόν, που φέρει(ορίζει) θεσμούς και νόμοθεσίες( στην Ήλιδα, οι φύλακες τών νόμων, οι εποπτεύοντες την τήρηση τών νόμων, ονομάζοντοθεσμοφόροι). ΤαΘεσμοφόρια ήσαν εορτήμόνον τών παντρεμένων γυναικών (απηγορεύετο η συμμετοχή στους άνδρες, στις ανύπανδρες γυναίκες και στις Εταίρες). Οι γυναίκες ετοιμάζοντο για την συμμετοχή τους στην εορτή, απέχοντας για μερικές ημέρες από κάθε σεξουαλική σχέση. Κατά τις ημέρες τής εορτής γυναικοκρατείτο η δραστηριότητα και λειτουργία τής Αττικής Κοινωνίας. Εμπνευσμένη από την εορτή αυτήν είναι η γνωστή Κωμωδία τού Αριστοφάνη“Θεσμοφοριάζουσες “, όπου με σκωπτικό τρόπο εξιστορούνται τα δρώμενα στη Αρχαία Αθήνα.
δ) Τα Απατούρια ( πιθανώς εκ τού: α πά τ ω ρ= ορφανός), πολιτική εορτή τών φατριών( οικογενειακών δένδρων), διαρκείας τριών ημερών, κατά την οποίαν οι Αθηναίοι πολίτες έκαναν θυσίες και συμπόσια κατά τις δύο πρώτες ημέρες, ενώ κατά την τρίτη και τελευταία ημέρα( που ελέγετοΚουρεώτις) οι αρχηγοί τών οικογενειών παρουσίαζαν στα υπόλοιπα μέλη τής φατρίας τα νόμιμα παιδιά τους, που γεννήθηκαν στο έτος αυτό, για να τα γράψουν εν συνεχεία στους καταλόγους τών πολιτών.
ε) Τα Χαλκεία , εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς (Εργάνης), προστάτιδος τών Τεχνιτών, και τού
θεού Ήφαιστου, προστάτη τών σιδηρουργών. Η εορτή εγένετο την τελευταία ημέρα τού μηνός(
29η ).Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετοΑλφαίος ( η ΄Αλφη = η παραγωγή).
5ος : ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ (Ο 5οςμή νας,διάστημα:περίπου 16Νοεμβρίου-15Δεκεμβ ρίου,Ημέρες 30).
Την περίοδο αυτήν εορτάζετο ο« Ζεύς Μαιμάκτης ». Η λέξηΜαιμάκτης προέρχεται ίσως από το ρήμα«μαιμάσσω » , που σημαίνει: επιθυμώ πολύ(με πάθος) κάτι ή κάποιον, δηλαδή ποθώ. ΄Ισως η λέξη σχετίζεται με τον πολυγαμικό χαρακτήρα τού Διός!
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετοΑθαναίος(:α+θάνατος ).
6ος : Π Ο Σ Ε ΙΔ Α ΙΩ Ν(Ο 6οςμήνας, διάστημα περίπου:16Δεκεμβ ρίου -15Ιανουαρίου,Ημέρες 29 ).
Η ετυμολογία τής λέξεως είναι αμφιλεγόμενη. Μία ερμηνεία είναι, ότι προέρχεται από το όνομα τού ΘεούΠοσειδώνος, ενώ κατ ΄άλλους έχει την ίδια ρίζα με το επίθετοπόσιμος( δηλαδή, αυτό που μπορεί να πιεί κάποιος, δηλαδή τον οίνο, το κρασί).
Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Αλώα (: η άλως= το αλώνι ή το καλλιεργημένο χωράφι). Εορτή προς τιμήν τής
Δήμητρας, για να προστατεύσει την βλάστηση(όπως τα Θεσμοφόρια, για την προστασία τής
σποράς). Προσεφέροντο θυσίες στην θεάΔήμητρα και στην κόρη της, Π ερ σεφ ό νη. Δεν επετρέπετο, οι άνδρες να λάβουν μέρος στα Αλώα( εκτός από μερικούς άρχοντες, που επέβλεπαν τις τελετές). Ελεύθερη ήτο όμως η συμμετοχή για τις Εταίρες( η συμμετοχή τών οποίων απηγορεύετο στα Θεσμοφόρια).
β) Τα κατ’ αγρούς Διονύσια(ή Μικρά Διονύσια), σε διάκριση από τα κατ’ Άστυ(ή εν
Άστει) Διονύσια, εορτή προς τιμήν τού θεού Διονύσου. Μια αγροτική πομπή μετέφερε ένα κάνιστρο( κανηφόροι) και πίσω της ακολουθούσε μια άλλη πομπή μεταφέροντας έναν φαλλό. Ακολουθούσαν λαϊκές διασκεδάσεις, χοροί, τραγούδια, πειράγματα κλπ.
Από την αρχή τού5ου αι. οι πλούσιοι Δήμοι, παράλληλα με αυτές τις εκδηλώσεις, διοργάνωναν και δραματικές παραστάσεις.
Στο Κράτος της Ήλιδος ο μήνας αυτός ελέγετοΘυΐος(θυΐω =μαίνομαι,διατελώ υπό έμπνευση ).
7ος : Γ ΑΜΗΛΙΩΝ(7οςμήνας,περίπου 16Ια νουαρίου–1 5Φε β ρουαρίου,Ημέρες 30).
Ο μήνας, κατά τον οποίον ετελούντο συνήθως οιγάμοι. Κατ’ αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Γαμήλια(ή Θεογάμια), εορτή αφιερωμένη στις θεότητες, που προστάτευαν τον γάμο:Δία, Ήρα, Αφροδίτη, Αρτέμιδα, Πειθώ.
β) Τα Λήναια, εορτή τής οποίας το όνομα οφείλετο σε τοπωνύμιο
περιοχής τής Αθήνας, με το όνομα“ Λ ήν α ιον“, και αφιερωμένη στον
Βάκχο( Διόνυσο).Κατά την εορτήν αυτήν ετελείτο μια οργιαστική εκδήλωση τών Ληνών( γυναικών, που τις καταλαμβάνει βακχικό «ντελίριο»!). Αυτές οι γυναίκες εχόρευαν, αναμαλλιασμένες και σε έκδηλη έκσταση, διάφορους χορούς στην ιερή θέσηΛήναιον(Ληναί= άλλο όνομα τών Μαινάδων).
Ακόμη επραγματοποιούντο δραματικές και λυρικές θεατρικές παραστάσεις, μια και οΒάκχος ήτο ο θεός τού Διθυράμβου. Στα Λήναια είχε παρουσιάσει ο Αριστοφάνης τα γνωστά σ΄ εμάς έργα του: Α χα ρνε ί ς, Ιππείς, Σφήκες.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο:Διόσθυος (Διός+θύω-θυσιάζω).
8ος : ΑΝΘ Ε ΣΤΗΡΙΩΝ (διάστημα περίπου: 16Φεβρουαρίου–15Μαρτίου,Ημέρες 29 ).
Το όνομαΑνθεστηριών, ετυμολογικώς, προέρχεται από το ρήμα«ανθεστιώ», που σημαίνει «ανταποδίδω φιλοξενία», και όχι από την λέξηάν θος, όπως πολλοί πιστεύουν. Κατά τον μήνα αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Ανθεστήρια, τριήμερη εορτή (11, 12,και 13τού μηνός ) προς τιμήν τού Βάκχου.
Την πρώτη ημέρα, που ελέγετοΠιθοιγία, άνοιγαν τους πίθους, όπου εφύλασσαν τον οίνο.
Την δεύτερη ημέρα(Χόες) εγένοντο διαγωνισμοί ανάμεσα σε πότες οίνου.
Η τρίτη ημέρα τής εορτής, που είχε την ονομασίαχύτροι, ήτο αφιερωμένη στους νεκρούς και στους ετοιμοθάνατους. Επίστευαν ότι, με το τέλος τώνΑνθεστηρίων, έφευγαν μαζί και
τα κακά πνεύματα, και γι’ αυτό φώναζαν: « θύραζε Κήρες, ουκ έτ’Ανθεστήρια »(= έξω από την θύρα φύγετε, Κήρες–Δυνάμεις του θανάτου-. τα Ανθεστήρια– δηλαδή η φιλοξενία-
τελείωσαν!).
β) Τα Χλοία, εορτή τής Δήμητρας,
γ) Τα Διάσια, η πιο μεγάλη από τις Αθηναϊκέςε εορτές
προς τιμήν τού Διός.
9ος : Ε Λ Α Φ Η Β Ο Λ ΙΩ Ν(Ο ένατος μήνας , διάστημα περίπου 16Μαρτίου–15
Απριλίου, Ημέρες30).
Ετυμολογικώς η ονομασίαΕλαφηβολιών προέρχεται από το ουσιαστικό Ελαφηβόλια (έλαφος+βάλλω), εορτή προς τιμήν τής θεάς Αρτέμιδος (προστάτιδος τού κυνηγίου ).
Τα Ελαφηβόλια, άλλη ονομασία για τα Μεγάλα Διονύσια(ή αλλοιώς:
τα εν Άστειή
κατ΄ Άστυ Διονύσια,προς διάκριση από τα« κατ΄αγρούς Διονύσια») ήσαν η δεύτερη
θεατρική περίοδος, μετά ταΛήναια, και προσήλκυαν πολλούς ξένους. Διαρκούσαν πέντε ημέρες, στην διάρκεια τών οποίων επαρουσιάζοντο στην Αθήνα διάφορα θεατρικά έργα σε διαγωνισμό.
Στις9 τού μηνός επαρουσίαζαντους διθυράμβους, στις10 τού μηνός τις Κωμωδίες, και,από
τις11 μέχρι τις13 τού μηνός, τις τριλογίες.
Μόνον κατά τον μήνα αυτόνεπέτρεπε η θεά ΄Αρτεμις το κυνήγι του ελαφιού.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετοΕλάφιος.
10ος:ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ (Ο 10ος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου, 16Απριλ ίου–15Μαΐου,Ημέρες
29).
Η ονομασίαΜουνυχιών προέρχεται από τηνΜουνυχία, το όνομα δηλαδή τού λιμανιού μετα-
ξύ Πειραιώς και Φαλήρου(ο κόλπος της Μουνυχίας, το λιμάνι τής Μουνυχίας, το επιλεγόμενο επί Τουρκοκρατίας και«Τουρκολίμανο» ). Κατά τον μήνα αυτόν ετελείτο εορτή προς τιμήν
τής θεάςΑρτέμιδος, ναός τής οποίας υπήρχε στην Μουνυχία, όπου και ελατρεύετο.
11ος:ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ (Ο 11ος μήνας τού έτους.Διάστημα:περίπου 16Μαΐου–15Ιου νίου,Ημέρες 30 ).
Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιείτο ο θερισμός. Στις αρχές τού μηνός εγένοντο εκδηλώσεις- εορτές, τα Θαργήλια, προς τιμήν τού Απόλλωνος, αδελφού τής Αρτέμιδος.
Την πρώτη ημέρα τών εορτών(6η αρχομένου μηνός) η πόλη καθαριζόταν με την τελετή
Φαρμακοί.Κατ’αυτήν δύο άνθρωποι,τρέχοντες,διέσχιζαν τους δρόμους τής πόλεως, ενώ οι περαστικοί τούς κυνηγούσαν και τούς κτυπούσαν μεσκιλλοκρέμμυδα(σκίλλα) και με κλαδιά συκιάς για να τους διώξουν από την πόλη, δείγμα τής επιθυμίας τους να απομακρύνουν μαζί μ΄αυτούς ταμιάσματα που είχαν εισχωρήσει στην πόλη.
Την δεύτερη ημέρα τών εορτών(στις7 τού μηνός) πρόσφεραν στον Απόλλωνα τον«Θάργηλον άρτον », δηλαδή άρτον από τα πρώτα στάχυα, που έκοβαν πριν από τον θερισμό, ο οποίος θα ακολουθούσε σε λίγες ημέρες.
Στις25 τού μηνός γιόρταζαν τα ιερά πλυντήρια, τελετή κατά την οποίαν μετέφεραν το ξύλινο άγαλμα(ξόανον) τής Αθηνάς μαζί με το πέπλο τού χρυσελεφάντινου αγάλματος στο Φάληρο, τα έρριχναν στην θάλασσα για να πλυθούν και να καθαρθούν, πρόσφεραν δε στην θεά γλυκά από σύκα.
Οι εορτές, δηλαδή, κατά τον μήναΘαργηλιώνα, αποσκοπούσαν στον εν γένει εξαγνισμό τής
πόλης, πρό τής συγκομιδής τών καρπών.
12ος :ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ (Ο τελευταίος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου, 16Ιουν.–15Ιουλ.,Ημέρες 29).
Οι κύριες εορτές κατά τον μήνα αυτόν ήσαν:
α) Τα Σκιροφόρια: εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς. Το λευκό υφαντό πέπλο τής θεάς Αθηνάς το
ονόμαζανσκίρον.Τοσκίρον, το οποίο είχαν πλύνει κατά τον προηγούμενο μήνα, το μετέφεραν τεντωμένο πάνω από το κεφάλι τους οι Ιέρειες τής Αθηνάς( Αρ ρ ηφό ρο ι) και το πήγαιναν στην περιοχή«Σκίρον»(Κακιά σκάλλα, Σκιρωνίδες πέτρες), από όπου εν συνεχεία το επέστρεφαν στην Ακρόπολη.
β) Τα Διπόλια ή Διπόλεια (=Διΐ +πόλις), εορτή προς τιμήν τού Διός με ιππικές επιδείξεις.
γ) Τα Βουφόνια, η τελευταία εορτή τού έτους, αφιερωμένη στον Δία, Πατέρα τών θεών και
τών ανθρώπων. Κατά την εορτή αυτήν εθυσίαζαν βόδια στον Δία(Βουφόνος=βούς+φόνος).
Συνοπτικώς, λοιπόν, οι12 μήνες( ή οι13 με τον εμβόλιμο) τού Αρχαίου Ελληνικού Ημερολογίου
ήσαν οι εξής, σε αντιστοίχιση με την σύγχρονη ονομασία:
Η χρονολόγηση τών ιστορικών γεγονότων στην Αρχαία Ελλάδα και οι Ολυμπιάδες
Η χρονολόγηση τών ιστορικών γεγονότων, αρχικά, δεν ήτο ενιαία στην Αρχαία Ελλάδα. Κάθε Πόλις-Κράτος είχε τον δικό της τρόπο να τοποθετεί χρονικά ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός. Για τον σκοπό αυτόν, πολλές φορές έχουν χρησιμοποιηθή και σημαντικά αστρονομικά γεγονότα, όπως οι εκλείψεις τού Ηλίου.
Στην Αρχαία Αθήνα, αρχικώς, χρονολογούσαν με ενιαίο τρόπο τα ιστορικά γεγονότα επί τή βάσει τού Καταλόγου τών Επωνύμων Αρχόντων. Έτσι, επί παραδείγματι, αναφέρεται, ότι ο Πεισίστρατος έγινε Τύραννος τών Αθηνών επί Άρχοντος Κωμέου. Τούτη η αναφορά, με την βοήθεια και άλλων πληροφοριών, οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι αυτό το σημαντικό ιστορικό γεγονός έλαβε χώραν στην Αθήνα το έτος5 60 π.Χ., κατά την χριστιανική χρονολόγηση.
Στην Αρχαία Σπάρτη, χρονολογούσαν επί τή βάσει τού καταλόγου τών πρώτων Εφόρων.
Οι Ρωμαίοι χρονολογούσαν από το έτος κτίσεως τής Ρώμης( έτος753 π.Χ. ).
Γίνεται, λοιπόν, φανερό, ότι ο διαφορετικός τρόπος χρονολόγησης τών ιστορικών γεγονότων στα διάφορα μέρη τής Αρχαίας Ελλάδος εδημιουργούσε και προβλήματα συνεννόησης μεταξύ τών ανθρώπων.
Αργότερα, ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός, το οποίο απεδέχθησαν όλοι οι Έλληνες στην Αρχαία Ελλάδα ως χρονικό σημείο αναφοράς για την χρονολόγηση τών ιστορικών γεγονότων, ήτο η πρώτη γραπτή χρονική αναφορά για την
πραγματοποίηση τών Ολυμπιακών Αγώνων στην Ολυμπία με την ευθύνη τού Κράτους τής
Ήλιδος.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που ετελούντο στην Ολυμπία προς τιμήν τού Διός, πατέρα τών θεών, άρχισαν, σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, πολύ πριν από τον8ο αιώνα π.Χ., και ιδρυτής τους στην Μυθολογία αναφέρεται ο Ηρακλής. Αλλά η πρώτη γραπτή καταχώριση Ολυμπιακών Αγώνων έγινε για τους Αγώνες τού έτους776 π.Χ. Η καταγραφή έγινε τον5ο αιώνα π.Χ., από τον Σοφιστή, Ιππία τον Ηλείο, ο οποίος πρώτος συνέταξε κατάλογο τών νικητών στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εκεί καταγράφεται ως πρώτος Ολυμπιονίκης ο Ηλείος δρομέας Κόροιβος. Οι Αγώνες τότε περιελάμβαναν ένα μόνον Αγώνισμα: τον δρόμο ενός σταδίου ( 192,28 μέτρα).
Ο νικητής στο αγώνισμα αυτό έδινε και το όνομά του στους συγκεκριμένους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αργότερα, μετά από52 χρόνια, προσετέθησαν και άλλα αγωνίσματα.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, επραγματοποιούντο κάθε4 έτη, και για την ακρίβεια κάθε49 ή50 μήνες εναλλάξ, δεδομένου ότι, όπως είπαμε παραπάνω, μία πλήρης οκτωχρονιά( ενν ε αετηρ ίς) είχε99 μήνες( 8Χ12 =96 μήνες και3 ε μβ όλ ι μ ο υς μήνες=99 μήνες=49+50).
Ο μήνας τού Κράτους τής Ήλιδος, κατά τον οποίον ετελούντο οι Ολυμπιακοί Αγώνες,
ήτο την μία φορά ο Απολλώνιος, και την επόμενη φορά ο μήνας Παρθένιος.
Με άλλα λόγια, οι Αγώνες ετελούντο το Καλοκαίρι προς το Φθινόπωρο(Αύγουστος–Σεπτέμβριος):
“ γίνεται δε ο αγών ποτέ μεν δια μθ΄ μηνών, ποτέ δε δια ν΄, όθεν και ποτέ μεν τώ
Απολλωνίω μηνί, ποτέ δε τώ Παρθενίω επιτελείται»(«Πραγματοποιούνται,λοιπόν,οι
Ολυμπιακοί Αγώνες, την μία φορά μεν μετά από49 μήνες, την άλλη δέ μετά από50 μήνες, και γι’
αυτό την μία φορά τελούνται κατά μήνα Απολλώνιον, την άλλη φορά δέ κατά μήνα Παρθένιον»,
Σχολιαστής Πινδάρου, Ολυμπ. 5.35 ).
Όταν έφθανε η εποχή τών Ολυμπιακών Αγώνων, οι Ηλείοι εκήρυσσαν την Ιερή Εκεχειρία( παύση τών πολέμων και τών εχθροπραξιών), στέλνοντας πρέσβειςμε αυτό το μήνυμα σε όλες τις Πόλεις-Κράτη τής Ελλάδας(Παυσανίας5.20.1, όπου υπάρχει και το κείμενο τής Ιερής Εκεχειρίας επάνω στον Δίσκο τού Ιφίτου, Παυσανίας 5.4.5 – 6, Πλουτ. Λυκ.1.1 και 23.2 , Θουκ.
5.49).
Στους Αγώνες μπορούσαν να πάρουν μέρος μόνον γνήσιοι Έλληνες και ελεύθεροι πολίτες,
δηλαδή, όπως μας πληροφορεί ο Ιστοριογράφος Ηρόδοτος, δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος
βάρβαροι( δηλ. μή ΄Ελληνες):« ού βαρβάρων αγωνιστέων είναι τον αγώνα αλλά
Ελλήνων» ( Ηρόδ.5.22).
Από τα μέσα τού5ου Π.Χ. αιώνος στους Ολυμπιακούς Αγώνες παρουσίαζαν έργα τους μεγάλοι συγγραφείς, καλλιτέχνες, ποιητές, ρήτορες, όπως ο Ηρόδοτος, ο Λυσίας, ο Ιππίας ο Ηλείος, ο Γοργίας, κ.ά.
Έτσι, οι Ολυμπιακοί Αγώνες είχαν αποκτήσει πλέον πανελλήνια απήχηση και αίγλη. Και, ως πανελλήνιο σημαντικό και περιοδικό( ανά τέσσαρα έτη) ιστορικό γεγονός, μπορούσε να χρησιμοποιηθή για την χρονολόγηση άλλων γεγονότων.
Το χρονικό διάστημα τών τεσσάρων ετών, που ακολουθούσε από την πραγματοποίηση τών
Ολυμπιακών Αγώνων μέχρι και την επόμενη διοργάνωση ονομαζότανε: Ολ υ μπιάς.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες τού776 π.Χ., απετέλεσαν, λοιπόν, την χρονική αφετηρία επί τη βάσει
τής οποίας οι Ηλείοι και αργότερα όλοι οι Έλληνες χρονολογούσαν πλέον τα επόμενα ιστορικά
γεγονότα.
Η τετραετία από τους Αγώνες τού776 μέχρι την παραμονή τής πραγματοποιήσεως τών επομένων (δεύτερων στην σειρά) Ολυμπιακών Αγώνων ονομάσθηκε1ηΟλυμιάς.
Η2η Ολυμπιάς αναφέρεται στο χρονικό διάστημα
από τουςδεύτερους Ολυμπιακούς Αγώνες τού έτους772 π.Χ. ( κατά την χριστιανική χρονολόγηση), μέχρι την πραγματοποίηση τώντρίτων στην σειρά Ολυμπιακών Αγώνων τού768 κ.ο.κ.
Έτσι, αρίθμιζαν όλες τις Ολυμπιάδες: 1ηΟλυμπιάς, 2η, 3η, 4η,5η Ολυμπιάς κλπ.
Για τον προσδιορισμό μάλιστα τών ενδιαμέσων ετών μεταξύ δύο
Ολυμπιάδων, χρησιμοποιείται η έκφραση, όπως:«Το 2οέτος
τής πρώτης Ολυμπιάδος», που σημαίνει το έτος775, καθ’ ότι
το πρώτο έτος τήςπρώτης Ολυμπιάδος είναι το έτος
πραγματοποίησης τώνπρώτων Ολυμπιακών Αγώνων τού776.
Επίσης: το2ο έτος τής2ης Ολυμπιάδος σημαίνει: έχει περάσει μία πλήρης Ολυμπιάς( η1η = 4 έτη) και δύο ακόμη έτη από τους2ους Ολυμπιακούς Αγώνες, άρα6 έτη από την έναρξη τής1ης Ολυμπιάδος. Συνεπώς, το2ο έτος τής2ης Ολυμπιάδος= 777-6=771. Αλλοιώς: οι δεύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το 772 ( 776-4=772). Πρώτο έτος τής2ης Ολυμπιάδος είναι το772, άρα το2ο έτος τής2ης Ολυμπιάδος είναι το771(772-1=771).
Πολλά σημαντικά ιστορικά γεγονότα στην Αρχαία Ελλάδα μάς παραδίδονται με χρονολόγηση
επί τή βάσει τής αρίθμησης τών Ολυμπιάδων. Έτσι, Αρχαίοι Έλληνες Ιστορικοί, όπως ο Ερατοσθένης, ο Απολλόδωρος, ο Διόδωρος κλπ, στηριζόμενοι στην χρονολόγηση επί τή βάσει τών Ολυμπιάδων, μάς παρέδωσαν πραγματικές και αξιόπιστες χρονολογικές μελέτες ιστορικών γεγονότων τής Αρχαίας Ελλάδος.
Αναφέρουμε ενδεικτικώς δύο παραδείγματα από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία:
1) Παραδίδεται στις αρχαίες γραπτές πηγές, ότι η Ναυμαχία τής Σαλαμίνος συνέβη κατά το
πρώτον έτος τής75ηςΟλυμπιάδος( Ολυμπιάς75,1).
Για να υπολογίσουμε το έτος πραγματοποιήσεως τής ιστορικής αυτής ναυμαχίας, κατά την
χριστιανική χρονολόγηση( πρό Χριστού, μετά Χριστόν), προβαίνουμε στους εξής υπολογισμούς:
α) Όταν συνέβη η ναυμαχία, είχαν παρέλθει74 πλήρεις Ολυμπιάδες και ένα ακόμη έτος από την
75ηΟλυμπιάδ α.
β) υπολογίζουμε το πλήθος τών ετών, που περιλαμβάνουν οι74 Ολυμπιάδες και προσθέτουμε το
ένα ακόμη έτος: 74Χ4+1=297 έτη.
γ) Το297 το αφαιρούμε από το 777 (αφού, όπως έχουμε σημειώσει, το πρώτο έτος τής1ης
Ολυμπιάδος είναι το776). Είναι, λοιπόν, 777-297=480 π.Χ., κατά την χριστιανική χρονολόγηση.
Δηλαδή, η ναυμαχία τής Σαλαμίνος έλαβε χώραν το έτος480 π.Χ., κατά την χριστιανική
χρονολόγηση.
2) παραδίδεται από τον Έλληνα Ιστορικό,Ηρόδοτο, ότι η Μάχη τού Μαραθώνος μεταξύ
Ελλήνων και Περσών έλαβε χώραν κατά το3ο έτος τής72ηςΟλυμπιάδος( Ολυμπιάς72 ,3).
Με όμοιους, όπως ανωτέρω, υπολογισμούς, προκύπτει ότι το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός
συνέβη κατά το έτος: 490 π.Χ. κατά την χριστιανική χρονολόγηση ( 71Χ4+3=287, 777-287=490).
Εάν σήμερα συνεχίζαμε να χρονολογούμε επί τή βάσει τών Ολυμπιάδων, με1η την Ολυμπιάδα τού Κοροίβου ( 776 π.Χ.), το έτος που διανύουμε ( 2006 μ.Χ. κατά την χριστιανική χρονολόγηση) θα το αριθμούσαμε ως το2ο έτος τής696ηςΟλυμπιάδος, ή2.782 μ.Ο.( μετά την πρώτην
Ολυμπιάδα).
Βέβαια, οι Ολυμπιακοί Αγώνες στον Ιερό τόπο τής Ολυμπίας εκράτησαν, όπως γνωρίζουμε, επί1.169 συνεχή έτη( από το776 π.Χ. μέχρι το393 μ.Χ. , σύνολο293 ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣ), και δεν κατέρευσαν από μόνοι τους.
Τους κατήργησε το393 μ.Χ. «με φωτιά και τσεκούρι» οΙσπανόςFlavius Theodosius ή
Θεοδόσιος Α΄, Αυτοκράτορας τής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο επονομασθείς« Μέγας »(!) , ένα έτος ακριβώς πριν πεθάνει, δρομολογώντας έτσι το« πολιτιστικό έργο» τής«νέας Τάξης
πραγμάτων», που επιβλήθηκε με την νέα θρησκεία, και το οποίο υλοποιήθηκε με απίστευτες καταστροφές στην Ελλάδα, με
εξανδραποδισμούς, βασανιστήρια, εκτελέσεις και δολοφονίες χιλιάδων ελλήνων που πίστευαν στην αρχαία ελληνική θρησκεία, με τήν καταστροφή τής Βιβλιοθήκης τής Αλεξάνδρειας, και γενικά με τον βανδαλισμό, και την μετατροπή σε ερείπια αμέτρητων «ειδωλολατρικών» ναών, έργων τέχνης και άλλων μνημείων στην Ελλάδα!
Χρόνια μετά την κατάκτηση τής Ελλάδος από τους Ρωμαίους,επιβλήθηκε στην Ελλάδα η χρονολόγηση από κτίσεως Ρώμης ( 753 π.Χ.), η οποία συνυπήρχε με την χρονολόγηση επί τή βάσει τών Ολυμπιάδων(776 π.Χ.) και με την χρονολόγηση«από Διοκλητιανού»( 284μ.Χ.).
Η χρονολόγηση από την γέννηση τού Χριστού επεβλήθη τον6οαιώνα μ.Χ., και την εισηγήθηκε ο Σκύθης μοναχός στην Ρώμη,
Διονύσιος ο Μικρός, το532 μ.Χ. –
——————————-
Βιβλιογραφία:
1)Δημ. Κωτσ άκης: Ο Ήλιος και οι Πλανήται,Αθ ήνα 1964
2)Νικ. Δ. Ν ικ ολ άου:Κοσμογραφία,ΟΕΔΒ 1963
3) Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια
4)Δ. Κωτσάκης- Κ. Χασάπ ης:Κοσμογρα φία,Ο ΕΔΒ 1979
5) Ε. Θεοδοσίου και Ε. Δανέζης:Το άστρο τής Βιθλεέμ. Οι κυριώτερες υποθέσεις και η υπερβατική φύση του.Περ ι οδ.
«Πεμπτουσία»,τ.1ο1999
6) Άγγελος Λιβαθινός: Το Ημερολόγιο τών Αρχαίων Ελλήνων.Εφ ημε ρίδ ε ς:α) ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ Αμαλιάδος
(24,28,31.12.1999),β) ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ Πατρών (27.12.1999),γ) Το ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΒΗΜΑ τής Ηλείας (28.12.1999),δ)
ΠΑΤΡΙΣ Πύργου(3 1 .1 2 .1 9 9 9 ), ε) ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ Αθηνών ( 06.01.2000), και στ) ΚΑΡΔΑΜΑΣ Εφημερίς τών Συζητήσεωφ.1,2,3- Ιούλιος2001-Μάρτιος2002)
Προβλήματα τα όποια δημιούργηθηκαν η φρόντισαν για την διαιώνιση τους αυτά τα πολιτικά παράσιτα που στηρίζονται δεκαετίες ολόκληρες στην αδικία, στην επιορκία και στην προδοσία!!
Ο συνδυασμός της οικονομικής κρίσης με τον καταιγισμό αποκαλύψεων για σκάνδαλα των πολιτικών που οδήγησαν με τις πράξεις τους τη χώρα στη σημερινή της κατάσταση, τροφοδοτούν κατ'αυτόν τον τρόπο την πλήρη απαξίωση του πολιτικού προσωπικού αλλά όχι και της πολιτικής, η οποία αναπόφευκτα πλέον αποτελεί και το μέγιστο ζητούμενο.
Δεν πρόκειται λοιπόν για αποπολιτικοποίηση, αλλά για ηχηρή αποκομματικοποίηση της κοινωνίας. Αν αφήναμε κατά μέρος τα της οικονομίας, ίσως μιλούσαμε για τη μεγάλη ευκαιρία. Δυστυχώς η πραγματικότητα υψώνει τείχη. Και αντί για πολιτική εξέλιξη βιώνουμε κοινωνική κατάθλιψη.
Και μέσα απο αυτήν την κοινωνική κατάθλιψη που μας τρώει τα εσώψυχα, γεννάται το μεγάλο και αέναο πολιτικό ερώτημα.
Ποιος θα μπορούσε να κυβερνήσει την χώρα μας αυτή την περίοδο;
Η απάντηση σε αυτό το υπαρκτό δίλημμα (για το ποιος θα κυβερνήσει) δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι τέτοια που να επιτρέπει στους ανθρώπους της Μεταπολίτευσης να εμφανίζονται ως η μόνη ρεαλιστική δυνατότητα.
Δεν είναι πράξη αντίστασης να ζητούμε διεθνώς αυτό που κάναμε τα χρόνια της μεταπολιτευτικής κουτοπονηριάς: να «ρυθμίζουμε» τα χρέη που δεν πληρώνουμε εις υγείαν των κορόιδων που καταβάλλουν φόρους, εισφορές και δόσεις. Δεν αποτελεί λύση αξιοπρεπή να μην πληρώνει κανείς όσα εθελουσίως δανείζεται. Είναι μια συνέχιση της μεταπολιτευτικής μας ευτέλειας.
Πρέπει λοιπόν το χρέος μας να μελετηθεί και να αναλυθεί απο μιά επιτροπή ελέγχου και αφου εγκριθεί να αναγνωριστεί. Ναι, απαιτούνται εδώ που φτάσαμε θυσίες. Αλλά η γενιά που οδήγησε την Ελλάδα σε αυτή την κατάντια δεν μπορεί, δεν έχει το ηθικό ανάστημα να ζητήσει θυσίες για να ξεπεραστεί η κρίση.
Η μοιραία αυτή γενιά, η γενιά του 1970 (στην πολιτική, στην οικονομία, στα γράμματα) πρέπει το ταχύτερο να μας απαλλάξει από την παρουσία της, πρέπει να πεθάνει. Με κάθε τρόπο. Αρκετά μας στέρησε από τις βρύσες της ζωής, αρκετά πηγάδια ζωής επιχωμάτωσε ή βοθροποίησε. Καμιά σωτηρία δεν μπορεί να προσφέρει αυτή η γενιά. Είναι ανίκανη για οποιαδήποτε ευφυή επινόηση. Στερείται κάθε ταλέντου. Καμιά αξιοθρήνητη εξιδανίκευση των μέτρων εξόδου από την κρίση δεν μπορεί να ανασκευάσει την βαθιά ψυχική παραμόρφωση αυτής της γενιάς. Γι’ αυτό και τα όποια μέτρα λαμβάνει είναι αναποτελεσματικά. Διότι όλοι αντιλαμβάνονται ότι δεν έχουν στόχο τη σωτηρία της πατρίδας αλλά τη σωτηρία των ατομικών και ταξικών συμφερόντων αυτής της γενιάς.
Το πραγματικό αίτιο της οικονομικής και ηθικής μας χρεοκοπίας είναι η υποβάθμιση των απαιτήσεων για ποιότητα ζωής, η υποκατάσταση της δημιουργικότητας του ανθρώπου από την ηδονιστική χρησιμοθηρία και την καταναλωτική βουλιμία, η έκλειψη της άμιλλας.
Ο τύπος του «πασόκου» ή του «νεοδημοκράτη» ή του «προοδευτικού αριστερού» δεν ενδιαφέρεται για το τι θα δημιουργήσει στη ζωή του, αλλά για το πώς θα βγάλει λεφτά, θα κερδίσει εύκολο χρήμα. Αυτή τη νοο-τροπία εκφράζει τυπικά ο τάχα και πολιτικός λόγος όλων των συντεχνιών του κομματικού φάσματος, με αυτή τη «φιλοσοφία» οργανώνουν την παιδεία των Ελλήνων, τριάντα χρόνια τώρα, οι συμπλεγματικοί «εκσυγχρονιστές» των κομμάτων εξουσίας!
Με άλλα λόγια: Είναι παράλογο και αντιφατικό να περιμένουμε από τα κόμματα την ανάκαμψη της οικονομίας, την επανίδρυση του κράτους, την ανασύνταξη της ελληνικής κοινωνίας.