Τα πολύτιμα Ω-3 Λιπαρά Οξέα
Όσο υψηλότερα τα επίπεδα των ωμέγα -3 λιπαρών οξέων στο αίμα, τόσο μικρότερη και η πιθανότητα θανάτου από καρδιακή προσβολή, όσο και η πιθανότητα στεφανιαίας νόσου και τόσο καλύτερος ο έλεγχος των φλεγμονών στο σώμα.
Πολύ συχνά πλέον ακούμε να γίνεται λόγος για τα ω-3 λιπαρά οξέα και για τη θετική συνεισφορά τους στην υγεία. Αυτό δεν θα γινόταν αν συνεχίζαμε να ακολουθούμε την διατροφή των πρωτόγονων ανθρώπων και των παλαιότερων γενεών, όπου η σχέση των ω-6/ω-3 λιπαρών οξέων ήταν 1:1 - 5:1. Σήμερα όμως λόγω αλλαγών στη διατροφή μας, η σχέση αυτή έχει φτάσει το 15:1 σε βάρος των ω-3, με άμεσες επιπτώσεις στην υγεία μας, με αποτέλεσμα να χρειαζόμαστε άμεσα να τα εντάξουμε στη διατροφή μας, είτε με την πρόσληψη τους από τις τροφές, είτε με τη χρήση διατροφικών συμπληρωμάτων.
Η παραγωγή των ω-3 ξεκινάει από ένα απαραίτητο λιπαρό οξύ το α-λινολενικό οξύ (ΑLA), που δεν συντίθεται στον οργανισμό μας, αλλά το λαμβάνουμε από την τροφή (π.χ. ο λιναρόσπορος, πράσινα φυλλώδη λαχανικά (όπως η αντράκλα και το σπανάκι, τα καρύδια, ο κολοκυθόσπορος κ.λπ.) Το α-λινολενικό οξύ με την βοήθεια ενζύμων (Δ5 Δεσατουράση κ.λπ.), μετατρέπεται σε εικοσαπεντανοικό οξύ (EPA) και μέσω επόμενων μεταβολικών βημάτων, σε εικοσιδεξανοικό οξύ (DHA). Η μετατροπή του α-λινολενικού οξέως σε ΕΡΑ και DHA, παρεμποδίζεται από διάφορους παράγοντες όπως: τη μεγάλη πρόσληψη κορεσμένων λιπών, τρανς λιπαρών ουσιών, ζάχαρης, καφέ, αλκοόλ, από έλλειψη βιταμινών (Β3,Β6,C), μαγνησίου, ψευδαργύρου, από το κάπνισμα και από ιογενείς μολύνσεις. Έτσι, βλέπουμε ότι πολλοί παράγοντες εμπλέκονται για να γίνει η μετατροπή, με αποτέλεσμα η λήψη ω-3 από τροφές φυτικής προέλευσης να οδηγεί σε μετατροπή μικρού μόνο ποσοστού α-λινολενικού οξέος σε ΕΡΑ (0.2-8%) και DHA (0.05%).
Αντίθετα τα ΕΡΑ και DHA υπάρχουν έτοιμα σε μεγάλες ποσότητες στα ψάρια και στο ιχθυέλαιο. Έτσι η λήψη ΕΡΑ και DHA μέσω των ψαριών και των ιχθυελαίων είναι απαραίτητη για όλες τις ηλικίες και ειδικά για τα παιδιά, καθώς πλέον τα περισσότερα Ελληνόπουλα δεν διατρέφονται σωστά και είναι παχύσαρκα, αρκετά δε από αυτά έχουν ήδη και υπερλιπιδαιμία.
Αρκεί να σκεφτούμε ότι οι χρόνιες φλεγμονές είναι έμφυτες στα καρδιαγγειακά νοσήματα, στο διαβήτη, στο άσθμα, στην κατάθλιψη, στα αυτοάνοσα νοσήματα (ρευματοειδής αρθρίτιδα, νόσος Crown’s, κολίτιδα, πολλαπλή σκλήρυνση, λύκος κ.λπ.), για να καταλάβουμε το εύρος της θετικής δράσης των ω-3.
Οι Σύμμαχοι της υγεία μας
Τα ω-3 εμπλέκονται άμεσα στη σύνθεση των καλών εικοσανοειδών, εν αντιθέσει με τα ω-6 που εμπλέκονται στη σύνθεση των κακών. Τα εικοσανοειδή είναι από τις πιο ισχυρές ορμόνες και συντίθενται απ’ όλα τα κύτταρα του σώματος. Δρουν σαν βιοχημικοί μεσολαβητές για τη μετάδοση των κυτταρικών ερεθισμάτων από τη μεμβράνη στο εσωτερικό του κυττάρου, δηλαδή εκκρίνονται για να ελέγχουν το εξωτερικό περιβάλλον και να ενημερώνουν το κύτταρο για το τι συμβαίνει σε αυτό. Στην κατηγορία των εικοσανοειδών υπάγονται οι προσταγλαδίνες, οι θρομβοξάνες και τα λευκοτριένια.
Η λήψη των ω-3 μπορεί να βοηθήσει σε όλες τις περιπτώσεις που έχουμε χρόνια φλεγμονή λόγω της αντιφλεγμονώδους δράσης των καλών προσταγλαδινών, σε αντιπηκτική δράση λόγω των καλών θρομβοξανών και τέλος λόγω των καλών λευκοτριενίων σε έλεγχο των αλλεργικών αντιδράσεων και των χρόνιων φλεγμονών.
Γίνεται λοιπόν προφανές ότι τα ω-3 έχουν ένα πολύ ευρύ φάσμα δράσης και η λήψη τους μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει. Η λήψη μέχρι 3γρ. ω-3 την ημέρα θεωρείται εξαιρετικά ασφαλής για τον υγιή λήπτη.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε
Αφού είδαμε τα οφέλη από τη λήψη τους, ας δούμε μερικές λεπτομέρειες που θα μας βοηθήσουν να ξεκαθαρίσουμε κάθε απορία σχετικά με τα διατροφικά συμπληρώματα που υπάρχουν στην αγορά.
Άλλο το μουρουνέλαιο και άλλο το ω-3 ιχθυέλαιο. Το πρώτο προέρχεται από το συκώτι της μουρούνας και περιέχει σχετικά μικρή ποσότητα σε ω-3 και μεγάλη σε Α και D βιταμίνες (που μπορούν να προκαλέσουν υπερβιταμίνωση), ενώ το δεύτερο προέρχεται από το σωματικό λίπος των ψαριών και περιέχει σε μεγάλη συγκέντρωση μόνο ω-3 (ΕΡΑ και DHA) που είναι και το ζητούμενο και τίποτα άλλο. Η καθαρότητα του σκευάσματος από διοξίνες, βαριά μέταλλα, είναι από τα πιο σημαντικά που πρέπει να προσέχουμε.
Όλοι στο μυαλό μας έχουμε την άσχημη γεύση του μουρουνέλαιου που λαμβάναμε με το ζόρι σαν παιδιά. Αυτό έχει αλλάξει και τα σκευάσματα που κυκλοφορούν είναι σε μορφή κάψουλας (πολλές φορές με γεύση φρούτων), κάτι που λύνει το πρόβλημα λήψης και για τα παιδιά που τα έχουν τόσο ανάγκη.
Τα ω3 λιπαρά μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο και τους αιφνίδιους θανάτους
Η πρόσληψη ω3 λιπαρών ελαττώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο ενώ μειώνει το ποσοστό αιφνιδίων θανάτων καθώς και την ολική θνητότητα στα άτομα που έχουν υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου. Ωστόσο στις δυτικές κοινωνίες η ημερήσια πρόσληψη ω3 λιπαρών δεν καλύπτει ούτε το 50% της συνιστώμενης ποσότητας.
Τα αποτελέσματα μελέτης που έγινε στην Ιαπωνία σε 19.000 άτομα έδειξαν ότι η πρόσληψη ενός γραμμαρίου ω3 λιπαρών την ημέρα μείωσαν κατά 19% τον μείζονα καρδιαγγειακό κίνδυνο. Εξάλλου η ιταλική μελέτη GISSI-Prevenzione, στην οποία συμμετείχαν 11.300 εμφραγματίες, έδειξε ότι η ημερήσια πρόσληψη ενός γραμμαρίου ω3 λιπαρών για 3,5 χρόνια, μείωσε την ολική θνητότητα κατά 28% και τον αιφνίδιο θάνατο κατά 44%. Μάλιστα φάνηκε ότι η ελάττωση του αιφνιδίου θανάτου έγινε στατιστικά σημαντική ήδη από τους τρεις πρώτους μήνες (41%) της λήψης των ω3 λιπαρών.
«Για να υπάρχει κλινικό αποτέλεσμα στο καρδιαγγειακό σύστημα απαιτείται η πρόσληψη 1-4 γρ. ω3 λιπαρών οξέων την ημέρα, αφού αυτά μειώνουν την αρρυθμία, την αρτηριακή πίεση, ελαττώνουν τα τριγλυκερίδια (κυρίως σε υψηλότερες δόσεις), βελτιώνουν την αρτηριακή και ενδοθηλιακή λειτουργία, μειώνουν τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, έχουν ευνοϊκές επιπτώσεις στον τόνο των αγγείων, εμποδίζουν την απόσπαση της αθηρωματικής πλάκας από τα τοιχώματα των αρτηριών. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας από στεφανιαία νόσο η μείωση του αιφνίδιου (καρδιακού) θανάτου, η μείωση της νοσηρότητας και θνητότητας από καρδιακή ανεπάρκεια, η αποτελεσματική μείωση των τριγλυκεριδίων. Να σημειωθεί ότι η λήψη ω3 λιπαρών συνδυάζεται με τη λήψη στατινών» αναφέρει ο επίκουρος καθηγητής Παθολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ Νικόλαος 'Αθυρος με αφορμή διάλεξη με θέμα «Ω3 λιπαρά οξέα και πρόσληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Παρά τα μεγάλα οφέλη των ω3 λιπαρών οξέων στις δυτικές κοινωνίες η ημερήσια πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων δεν καλύπτει ούτε το 50% της συνιστώμενης πρόσληψης. «Ο εμπλουτισμός συμβατικών τροφίμων και η λήψη ιχθυελαίου ή σκευασμάτων με ω3 λιπαρά οξέα είναι ίσως η καλύτερη μακροπρόθεσμη λύση στη χαμηλή πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων στις δυτικές χώρες» επισημαίνει ο κ 'Αθυρος
Ω3 λιπαρά περιέχουν ο λιναρόσπορος, τα καρύδια, το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα φασόλια, τα χόρτα, αλλά κυρίως τα ψάρια και τα θαλασσινά. Αξίζει να σημειωθεί ότι 500mg ω3 λιπαρών περιέχονται σε 24 γραμμάρια σολωμού Ατλαντικού ιχθυοτροφείου, σε 24 γρ. ρέγγας Ατλαντικού, σε 27 γρ. σκουμπριού Ειρηνικού, σε 30 γρ. ψητής σαρδέλας, σε 32 γρ. καλαμάρια τηγανητά, σε 33 γρ. κιτρινόπτερου τόνου, και σε 52 γρ. γαύρο, σε 60 γρ. σαφρίδι και σε 62 γρ. μπακαλιάρο. Τα ψάρια του ιχθυοτροφείου περιέχουν περισσότερα ω3 διότι, όπως εξηγεί ο κ. Αθυρος, εκτρέφονται με ιχθυάλευρα. Εξάλλου στην αγορά κυκλοφορούν «λειτουργικά» τρόφιμα εμπλουτισμένα με ω3, όπως γαλακτοκομικά για παιδιά, μαργαρίνες, αυγά και κοτόπουλα.
Η πιθανή παρουσία τοξικών (μεθυλ-υδράργυρος, PCBs, διοξίνες κλπ) σε ψάρια και ιχθυέλαια οδήγησαν το FDA (Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων) στην κατοχύρωση διαδικασιών καθαρισμού των ιχθυελαίων από ρύπους σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από τα όρια της ΕΕ. Επίσης το FDA συνιστά σε παιδιά και γυναίκες έγκυες ή σε γαλουχία να αποφεύγουν μεγάλα λιπαρά ψάρια κυρίως όσων αλιεύονται από τον Ατλαντικό, γιατί έχει βρεθεί ότι περιέχουν βαρέα μέταλλα.
